
Dit artikel is gepubliceerd in de CQ-PA van oktober 2024, zie: https://www.vrza.nl/wp/cq-pa-archief/
Op zondag 22 september vond weer een traditionele Gooise vossenjacht plaats, georganiseerd door Maarten PE7M. Geïnspireerd door een aantal mede amateurs van Radio Club ‘t Gooi, besloot ik, Michiel PC7MM, deel te nemen.
Regelmatig doe ik mee aan een vossenjacht op de 11 meter band. Deze vossenjachten vinden dan plaats met de auto en er houdt zich dan één vos tegelijkertijd schuil. Ik gebruik daarvoor een Danita Mark 5 en een K-PO 27 S-meter met een Albrecht 67110 antenne achter op de auto en ik kan daar aardig goed mee peilen. Ervaring met vossen op de 2 meter band, al wandelend door de natuur met een antenne in de hand waarbij er niet één maar 25 uit te peilen signalen hoorbaar zijn, had ik echter nog niet, dus de Gooise vossenjacht zou een nieuwe ervaring voor me gaan worden.
Van Hans PD9HK mocht ik een portable 3-elements Arrow antenne lenen en van Richard PD3RFR mocht ik een FOKZbox lenen, dus ik kon aan de gang. Toen ik thuis ter voorbereiding wat aan het testen was met de Arrow en de FOKZbox, realiseerde ik me dat ik de mooie spectrum weergave met waterval van mijn IC-7300 en IC-9700 miste.
Hoe leuk en handig zou het zijn als ik tijdens de 2 meter vossenjacht in één oogopslag het gehele spectrum van de 2 meter band en ook een waterval zou kunnen zien op het scherm van een smartphone, zodat het niet nodig zou zijn om telkens de hele 2 meter band af te scannen met een draaiknop, op zoek naar een al dan niet zwak signaal dat ik nog niet uitgepeild had?
Zo ontstond het idee om met een RTL-SDR en een smartphone te gaan vossen in plaats van met een traditionele peildoos. Natuurlijk waren er wel wat mogelijke beren op de weg oftewel uitdagingen, waaronder het beperkte dynamische bereik van een RTL-SDR ontvanger, de beperkte capaciteit van de accu van een smartphone, en last but not least hoe alles praktisch meeneembaar te maken. Er was maar één manier om er achter te komen of het idee zou werken: testen! Dus zo gezegd, zo gedaan…
Installatie van driver en software
Het begon uiteraard met de installatie en configuratie van de benodigde driver en de SDR++ software op mijn Google Pixel 6a smartphone. De installatie hiervan is straight forward: download de twee Android Package Kit (APK) files via de onder het artikel genoemde links, kopieer deze APK files naar de “Downloads” folder van de smartphone, schakel indien nodig de optie “Install unknown apps” in, en installeer vervolgens de twee APK files.
Na de installatie van de driver en de SDR++ software kan de RTL-SDR aangesloten worden op de smartphone. In het geval van een Google Pixel 6a is daar de meegeleverde converter voor nodig van USB-C naar USB-A. Nadat de RTL-SDR is aangesloten, kan de driver opgestart worden. Na het opstarten dient erop “Enable Advanced Mode” en daarna op “Start Stream” geklikt te worden. Als de driver goed is gestart dan wordt de regel “SdrTcp: Listening on 0.0.0.0:14423” zichtbaar.



Het dynamische bereik van de RTL-SDR
Nadat de RTL-SDR technisch werkte op de smartphone, wilde ik weten of het dynamische bereik zou volstaan. De veelgebruikte FOKZbox, heeft bijvoorbeeld een instelbaare verzwakking van 0dB tot 140dB, terwijl de RTL-SDR een instelbare gain heeft van 0dB tot 50dB. Hoe zou de RTL-SDR met gebruikmaking van een 3-elements Arrow antenne reageren op een nabij 125mW AM signaal, gegenereerd door mijn IC-9700 aangesloten op een MR77 antenne?
Toen ik dit ging testen bleek dat al vrij vlug het hele spectrum van de 2 meter band grillig werd, wat tot een onwerkbare situatie zou leiden bij het vossen. Een variabele attenuator had ik niet liggen, maar wel had ik een niet instelbare 20dB attenuator. Toen ik die tussen de antenne en de RTL-SDR plaatste, bleek dat het signaal zowel van een afstand van zo’n 800 meter (met gain helemaal open) als op een afstand van een paar meter (met gain helemaal dicht) goed kon ontvangen zonder al teveel grilligheid in het spectrum.


Stroomverbruik van de RTL-SDR
Mijn aanname was dat de RTL-SDR dermate veel stroom zou vragen van de smartphone, dat de accu van de smartphone binnen een uur leeg zou zijn. Ik had al bedacht een gesplitst USB kabeltje te maken waarbij de benodigde 5V via een Powerbank (en dus niet via de smartphone) aan de RTL-SDR aangeleverd zou worden en waarbij de data door de RTL-SDR nog steeds aan de smartphone aangeleverd zou blijven worden. Voordat ik dit kabeltje ging maken wilde ik eerst tests uitvoeren met de accu van de smartphone.
Met gebruikmaking van een USB Volt/Ampere meter heb ik vastgesteld dat de RTL-SDR zo’n 264mA stroom trekt. Hoe lang zou mijn Google Pixel 6a (met 4410mAh accu) de RTL-SDR van stroom kunnen voorzien, terwijl tegelijkertijd de SDR++ software de processor van de smartphone aardig bezighoudt met het verwerken, weergeven en hoorbaar maken van de informatie afkomstig van de RTL-SDR?
Dit wilde ik praktisch testen. Mijn uitgangspunt was dat ik minimaal 3 uur actief zou moeten kunnen zijn tijdens een vossenjacht. Dus heb ik de smartphone met aangesloten RTL-SDR en actieve SDR++ software ingeschakeld en heb ik het geheel 3 uur actief laten functioneren. En wat bleek: na 3 uur continue “RTL-SDR met SDR++” activiteit met het scherm ingeschakeld op 70% brightness en WiFi en Bluetooth uitgeschakeld, was er van de 100% battery charge nog 40% over. Dat leek mij voldoende om aan de vossenjacht deel te kunnen nemen en een speciaal USB kabeltje maken leek me voor nu niet nodig.
Nu resteerde mij de volgende uitdaging: hoe maak ik het geheel praktisch meeneembaar en werkbaar voor de vossenjacht?
Een praktisch werkend geheel
Na wat rommelen, passen en meten kwam ik tot de volgende eenvoudige opstelling: een BNC/SMA kabeltje van 10cm lang van de Arrow antenne naar de 20dB attenuator, de 20dB attenuator direct aangesloten op de RTL-SDR, op de RTL-SDR een USB verlengkabeltje van 30cm lang aangesloten, wat via een USB-C/USB-A converter in de USB-C ingang van de smartphone gaat, dit geheel met klittenbandjes vastgezet aan de boom van de Arrow antenne.


Omdat ik tot de conclusie kwam dat ik het handvat helemaal vrij wilde houden voor het vasthouden van de antenne, wilde de ik de smartphone vastmaken aan de boom van de antenne. Gevolg was dat de smartphone over het reflector element van de Arrow antenne heen zou vallen. Na wat tests bleek deze positie van de smartphone geen hele grote negatieve impact te hebben op de ontvangst van signalen en op de richtinggevoeligheid. Ook bleek dat de actieve electronica van de smartphone geen noemenswaardige storing opleverde op de ontvangst op de 2 meter band.


Terugblik op mijn eerste 2 meter vossenjacht
In ogenschouw nemende dat ik geen ervaring had met vossenjachten op de 2 meter band en ook niet met het gebruik van een traditionele peildoos zoals een FOKZbox, ben ik zeer tevreden met de prestatie van de gebouwde opstelling. Ik kijk terug op een hele leuke en leerzame middag en vond het leuk om verschillende mede amateurs in levende lijve te ontmoeten, dat is toch ook weer eens anders dan via de banden!
Zowel het peilen op relatief grote afstand als ook het peilen nabij de vossen is goed gegaan. Ook heb ik een aantal vossen kunnen vinden met een relatief zwak AM signaal, die vlakbij een vos gelokaliseerd waren met een relatief sterk FM signaal. Van de 25 vossen heb ik er 13 gevonden. De meest beperkende factor was denk ik mijn ongestructureerde aanpak die een gevolg was van mijn gebrek aan ervaring.
Bij de start van de vossenjacht zag ik direct in het gehele 2MHz spectrum piekjes met verschillende hoogtes. Ik ben het sterkste signaal gaan uitpeilen en ben daarna telkens zonder enige structuur het signaal gaan uitpeilen dat daarna weer het sterkste zichtbaar was in het spectrum.
Afhankelijk van de situatie heb ik telkens de gain verhoogd en verlaagd zodat ik een goed beeld had van het uit te peilen signaal. Zodra ik een vos gevonden had, ging ik altijd weer terug naar een visualisatie van het gehele 2MHz spectrum en draaide ik fysiek een rondje zodat ik zicht had op de nabije vossen. Zodra ik nieuwe vos uitgezocht had, ging ik in het spectrum inzoomen zodat ik de exacte frequentie beter kon selecteren en ik dus niet alleen het signaal kon zien in de waterval maar ik het signaal ook kon horen door de luidsprekers van de smartphone.
Lessons Learned en Best Practices
- Mijn grootste uitdaging bleek te zijn dat ik niet meer wist welke vossen met welke melodie ik op welke frequentie al gevonden had. Een aantal toontjes/melodietjes van vossen die ik al gevonden had herinnerde ik me wel, maar sommige toontjes leken erg veel op elkaar waardoor ik een aantal vossen twee keer of zelfs drie keer uitpeilde. Dat was natuurlijk inefficiënt en heeft onnodig tijd gekost. Bij een volgende vossenjacht wil ik derhalve een houten plankje om mijn nek hangen waarop ik een met een klem een kladblokje vastmaak. Per gevonden vos wil ik dan behalve het unieke vossen-nummer, ook de frequentie, de melodie, en de GPS coördinaten noteren.
- Ondanks dat er zowel FM als AM zenders actief waren tijdens de vossenjacht, heb ik in SDR++ onder het kopje “Radio” voor de vossenjacht gekozen voor “AM”, dat werkte prima. De bandbreedte heb ik vrij smal gehouden, zodat ik niet meerdere signalen door elkaar hoorde via de luidspreker van de smartphone. Sommige zenders zaten namelijk qua frequentie vrij dicht bij elkaar.
- Er bleken vossen te zijn die voor kortere of langere tijd geen signaal gaven. De waterval bleek hiervoor een handige tool te zijn, omdat de waterval mooi zichtbaar maakt dat er op een bepaalde frequentie volgens een bepaald ritme afwisselend wel en geen signaal is.
- Omdat het scherm van de Google Pixel 6a vrij klein is, schaalt SDR++ de user interface standaard naar 300%, wat in mijn beleving leidt tot een onwerkbare situatie. Daarom is het naar mijn mening raadzaam onder het kopje “Display” de “High-DPI Scaling” naar 200% te zetten, of indien een tablet gebruikt wordt, naar 100%. Zelf raak ik het scherm van de smartphone aan met een pen met een speciaal rubber puntje op de achterkant, omdat deze dunner is dan mijn vingertop, waardoor ik beter met de SDR++ software kon werken.
- Bij gebrek aan een variabele attenuator heb ik een niet instelbare attenuator van 20dB gebruikt. Ondanks dat ik naar mijn mening goed heb kunnen peilen, vervang ik de attenuator bij een volgende vossenjacht wellicht door een variabele attenuator met een draaiknop, zodat ik een nog grotere dynamic range creëer, en ik minder of wellicht niet met de gain hoef te schuiven op het touchscreen van de smartphone, wat altijd bewerkelijker is dan het draaien aan een fysieke draaiknop.
- Ik heb de “auto-rotate” optie in Android ingeschakeld, omdat ik SDR++ in de “landscape” (liggend/dwars) positie wilde gebruiken en niet in de “portrait” (staand) positie. Gevolg was dat als ik de antenne langdurig naar beneden richtte, het scherm automatisch 90 of 180 graden draaide. Natuurlijk draaide het scherm weer terug als ik de antenne weer recht vooruit of omhoog richtte, maar het herhaaldelijk automatisch verdraaien van het scherm was niet gewenst. Bij een volgende vossenjacht zal ik de “Force Rotation” app installeren, die het mogelijk zou moeten maken om per app vaste “rotation settings” in te stellen, waardoor het scherm niet meer automatisch draait.
- De combinatie van de antenne, smartphone, RTL-SDR en attenuator weegt bij elkaar bijna 800 gram. Op zich is dat niet heel veel, maar omdat het handvat aan het uiteinde van de antenne zit, is het toch een vreemd gewicht in de hand. Ik merkte dat ik regelmatig de behoefte had om van hand te wisselen. Ook merkte ik dat ik de antenne tijdens het wandelen vaak even recht omhoog stak zodat ik mijn pols wat kon ontlasten. Bij een volgende vossenjacht overweeg ik een kleinere, kortere en lichtere antenne te gaan gebruiken.
Tot slot
Middels dit artikeltje wil ik graag mijn opgedane kennis en ervaringen delen en hoop ik lezers van de CQ-PA te inspireren ook eens met deze manier van vossenjagen te experimenteren. Ik pretendeer zeker niet de wijsheid in pacht te hebben of te weten “wat het beste werkt”; ik sta open voor alle feedback en suggesties van lezers van dit artikel.
Dit artikel beoogt niet een volledige handleiding te zijn voor installatie en/of configuratie van de genoemde driver en software. Enkel de meest noodzakelijke parameters die nodig zijn om een technisch werkend geheel te creëren zijn in dit artikel vermeld.
Last but not least, wil ik hierbij graag Maarten PE7M bedanken voor de organisatie van deze Gooise vossenjacht, alsmede de overige betrokkenen die meegeholpen hebben en die zorgden voor de lekkere poffertjes achteraf! Tevens wil ik hierbij graag Thijs PA5TYS bedanken voor de suggestie en inspiratie dit artikel te schrijven.
73, Michiel PC7MM
Relevante links
Download link SDR++ software:
https://github.com/AlexandreRouma/SDRPlusPlus/releases/tag/nightly
Download link RTL-SDR Driver voor Android:
https://github.com/signalwareltd/rtl_tcp_andro-/releases/tag/v3.151
Link naar impressiefilm van Gooise vossenjacht: